Net als John Stuart Mill ben ik voorstander van de vrijheid van meningsuiting. Verscheidenheid van meningen kan namelijk bijdragen aan het publieke debat en aan de algemene kennis. Zowel foute als juiste opvattingen zijn nuttig. Als de heersende opvattingen fout zijn, dan kan een juiste opvatting deze verbeteren. Zijn de heersende opvattingen juist en men geeft een foute opvatting, dan leidt dit tot de versterking van de juiste opvatting. Een verscheidenheid van opvattingen draagt verder bij aan de vorming van de maatschappij en is noodzakelijk om tot een zo goed mogelijke toekomst te komen voor iedereen.

Om echter tot een onderbouwde opvatting te komen, moet men op de hoogte zijn van alle feiten, of toch tenminste van zoveel mogelijk en hierop focus ik in deze blogpost. Mill vindt namelijk dat alle meningen moeten kunnen. Dus ook dat de aarde plat is, de Holocaust niet gebeurd is,… Maar deze meningen ontkennen feiten en daar wringt volgens mij het schoentje. Een mening uiten én voldoende kennis hebben van de feiten gaan namelijk hand in hand.

De feiten

De feiten kunnen niet ter discussie staan, tenzij men er onderbouwd wetenschappelijk bewijs voor heeft om een bepaald feit in twijfel te trekken. Feiten zijn dus geen absolute elementen in een debat, maar voldoen wel aan de voorwaarde voor fundamentele elementen.

Voor de Holocaust of Shoah is ondertussen zoveel bewijs voor handen dat het van weinig kennis en inzicht spreekt wanneer men deze feiten ontkent. Eveneens de opwarming van de aarde is al ruimschoots bewezen in de wetenschappelijke literatuur. Deze ontkennen toont enkel aan dat men niet op de hoogte is van de feiten. Ik kan nog vele andere voorbeelden aanhalen maar ik denk dat de twee voorbeelden hierboven aangehaald mijn punt duidelijk maken.

De plicht om uw kennis bij te schaven

Voordat men in een publiek debat zijn mening geeft, heeft men de plicht om zich, toch tenminste even, verdiept te hebben in de materie. Hierbij bedoel ik dat men zijn eigen mening voldoende kan onderbouwen en ook weet waarom men ervoor kiest om de andere opvattingen niet te volgen. Wanneer men dit niet doet, toont men weinig respect voor de andere opvattingen en kan men ook niet verwachten dat men respect toont voor zijn mening.

Naast de plicht van het individu om met voldoende kennis van zaken te spreken, heeft de overheid de plicht om te zorgen dat kennis en feiten voldoende toegankelijk zijn. Het onderwijs speelt hier een belangrijke rol in. Het is één van de taken van het onderwijs om leerlingen de nodige kennis bij te brengen om over belangrijke zaken in de maatschappij een goed onderbouwde mening te hebben. Leerlingen zijn namelijk de burgers van morgen en op een dag zullen zij mee de koers van de maatschappij bepalen.

Wanneer we naar de casus ‘Leopold II en Congo’ kijken dan merken we dat het Belgische onderwijs hier ruimschoots tekort heeft geschoten.. België heeft hier een aanzienlijk verleden in en dit verleden is nog steeds aanwezig in onze maatschappij, zoals bijvoorbeeld in de vorm van standbeelden of straatnamen. Men kan van mening zijn dat deze beelden en straatnamen moeten blijven of dat deze moeten verdwijnen, maar bij het vormen en uiten van deze mening is het belangrijk om op de hoogte te zijn van alle relevante feiten. Het Belgische koloniale verleden werd tot nu toe in ons onderwijs zo goed als niet belicht, waardoor de meerderheid van de bevolking niet over de nodige kennis beschikt om een voldoende onderbouwde mening te kunnen uiten over deze casus.

Respect voor de Ander in het debat

Wanneer iemand zijn mening uit, dan stelt deze een taalhandeling waarbij hij uit dat hij open staat voor een debat. Met een mening neem je namelijk deel aan de publieke ruimte. Een debat moet respectvol verlopen. Beledigen is niet verboden volgens het recht op de vrijheid van meningsuiting, maar het helpt het debat niet echt vooruit wanneer men de Ander bewust beledigt. Onbewust/per ongeluk beledigen kan gebeuren en het ‘slachtoffer’ van de belediging heeft het recht om de ‘dader’ respectvol aan te spreken op zijn uiting en erover in dialoog te gaan.

Respect voor de Ander in het debat is erg belangrijk. Dit respect uit je ook door je argumentatie te onderbouwen met op feiten gebaseerde informatie.  Wanneer alle deelnemers in het debat op de hoogte zijn van de relevante feiten en ze in een correct betoog kunnen aanhalen, dan pas draagt het debat bij aan de maatschappij. Er kan gediscussieerd worden over de te varen koers, over opvattingen en meningen, over handelswijzen,… maar de feiten zijn hier een fundamenteel vertrekpunt in.

Sta kritisch tegenover je eigen mening

Het is geen slecht idee om de eigen mening af en toe eens vanuit een ander licht te bekijken. “Wat is de positie van mijn mening binnen het debat?”, is een vraag die iedereen zich af en toe eens moet stellen. Stel dat je voorstander bent van de figuur ‘Zwarte Piet’. Lees je in waarom mensen voor of tegen zijn, waar deze figuur vandaan komt, wat de rol van deze figuur is in de huidige maatschappij en cultuur,…

Als je je opvatting bekijkt vanuit alle standpunten, is het dan nog altijd acceptabel om voorstander te zijn? In een eerdere blogpost schreef ik over de ‘Sluier der Onwetendheid’ van Rawls. Het is een aanrader om de eigen opvattingen te bekijken vanachter de ‘Sluier der Onwetendheid’. Men neemt dan het standpunt van de ‘Originele Positie’ in. Men oordeelt zoals men zou oordelen als men niet zou weten welke maatschappelijke positie men zou innemen. Hierbij is het belangrijk dat je dus niet oordeelt vanuit je eigen opvattingen en voordelen.

Bij het kritisch zijn, wil ik ook aanhalen dat het belangrijk is om feiten te ‘factchecken’. We leven jammer genoeg in een wereld van ‘fake news’ en ‘alternatieve waarheden’. Zorg bij het onderbouwen van je mening dat je gebruik maakt van echte wetenschappelijke feiten en niet van kwakzalverij.

Mijn advies voor een betere toekomst

Wees geïnformeerd en ga in debat. Het uiten van de eigen mening zonder feitelijke onderbouwing en zonder open te staan voor debat is namelijk maar een zwakke vorm van de uiting van de eigen mening. Men gaat daar niets mee bereiken, buiten vastzitten in de eigen bubbel en daar komen we weinig tot niets mee vooruit!

Ik schreef recent een andere blogpost over de vrijheid van meningsuiting en zijn beperkingen. Hierbij de link naar deze blogpost.